Երկրա գունդն, ըստ ներ քին կառուցվածքի, բաժանվում է երեք հիմնական մասի։ Կենտրոնում միջուկն է, նրանից վերև՝ միջնապատը, ապա՝ երկրակեղևը։ Երկրակեղևը և միջնապատյանի վերին մասը միասին կազմում են քարոլորտը: Մի ջուկի կենտրոնում ջեր մաս տի ճա նը հասնում է մինչև 6000 °C։ Միջուկում նյութերը հրահեղուկ վիճակում են: Ենթադրվում է, որ այն կազմ ված է հիմ նակա նում եր կա թից և նի կե լից։ Միջնապատյանը տարածվում է մինչև 2900 կմ խորությունը: Միջնապատյանի խորքերում ջեր մաստիճա նը հասնում է մինչև 2900 °C: Թեև միջնապատյանի ջեր մաս տի ճա նը բա վա կանին բարձր է, սակայն բարձր ճնշման պատճառով այն հիմ նական ում պինդ վիճակում է։ Վերին մասում փափկավուն շերտն է, որտեղ նյութերը կիսահալ, հրահեղուկ վիճակում են։ Երկրի ամենակարծր շերտը երկրակեղևն է: Երկրա կեղևի հաստությունը տատանվում է 5– 80 կմ–ի սահ մաններում: Այն կազմված է բազմազան ապար ներից, որոնք իրարից տարբերվում են կարծրությամբ, գույն ով, հալման ջերմաստիճանով և այլ հատկություններով: Ապարներ են, օրինակ՝ տուֆը, բազալտը, խճաքարը, քարաղը, կավը, ավազը, տորֆը, կավիճը, կրաքարը, քարածուխը և այլն: Ապարներն ըստ ծագման կարող են լինել հրային (մագմային), նստված քային և փոխակերպային (ձևա փոխ ված): Հրային ապարներն առաջանում են հրաբխի ժամանակ արտահոսող լավայից, երբ այն սառչում
Երկրագնդի ներքին կառուցվածքը
երկրակեղև մի ջնապատյան ներքին մի ջուկ
ու կարծրանում է: Հրային ապարներ են, օրինակ՝ գրանիտը, տուֆը, բազալտը, պեմզան, օբսիդիանը: Նստվածքային ապարները լինում են օրգանական և անօրգանական: Օրգանական ծագման ապարները գոյացել են հա զարավոր տարիների ընթացքում մահացած օրգանիզմների քայքայումից ու կուտակումից: Այդ ապարները հիմնականում կուտակվել են ցամաքային գոգավորություններում ու օվկիանոսների հատակում: Դրանցից են քարածուխը, տորֆը, կա վիճը, կրաքարը և այլն: Անօրգանական ծագման ապարները գոյանում են հրային և փոխակերպային ապարների քայքայումից ու կուտակումից: Դրանցից են ավազը, կավը, բազալտը, խճաքարը և այլն: Փոխակերպային ապարներն առաջանում են երկրագնդի խոր շերտերում բարձր ջերմաստիճանի ու մեծ ճնշման պայմաններում նստվածքային կամ հրային ապարների փոխակեր պումից: Օրինակ՝ կրաքարը կարող է վերածվել մարմարի, ավազը՝ ավազաքարի: Կան այնպիսի ապարներ, որոնք իրենց բա ցառիկ գեղեցկության և եզակիության շնորհիվ համարվում են թանկարժեք քարեր: Այդպիսիք են, օրինակ՝ ալմաստը, սուտակը, զմ րուխտը։ Տնտեսության մեջ օգտագործվող ապարները կամ հանքանյութերն անվանում են նաև օգտակար հանածոներ: Օգտակար հանածոներ են, օրինակ՝ նավթը, քարածուխը, տորֆը, մետաղ ները: Բնության ամենակարևոր պաշարներից է նաև հողը: Հողի կազմության մեջ գերակշռում են քայքայված լեռնային ապարների մասնիկները և հումուսը (բնահող): Հումուսն առաջանում է հարյուրամյակների ընթացքում կենդանական ու բուսական մնացորդների քայքայումից:
Էլինա Հարությունյան 